sualcavab - konustisiya dersi 9 cu sinif

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası

Azərbaycan xalqı цzьnьn зoxəsrlik dovlətcilik ən`ənələrini davam etdirərək, “Azərbaycan Respublikasının dцvlət mustəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktında əks olunan prinsipləri əsas goturərək, butun cəmiyyətin və hər kəsin firavanlığının tə`min edilməsini arzulayaraq, ədalətin, azadlığın və təhlukəsizliyin bərqərar edilməsini istəyərək, kecmiş, indiki və gələcək nəsillər qarşısında цz məs`uliyyətini anlayaraq, suveren huququndan istifadə edərək, təntənəli surətdə aşağıdakı niyyətlərini bəyan edir:

· Azərbaycan dovlətinin mustəqilliyini, suverenliyini və ərazi butovluyunu qorumaq;

· Konstitusiya cərcivəsində demokratik quruluşa tə`minat vermək;

· vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq;

· xalqın iradəsinin ifadəsi kimi qanunların aliliyini tə`min edən huquqi, dunyəvi dovlət qurmaq;

· ədalətli iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq hamının layiqli həyat səviyyəsini tə`min etmək;

· umumbəşəri dəyərlərə sadiq olaraq bьtьn dьnya xalqları ilə dostluq, sulh və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq və bu məqsədlə qarşılıqlı fəaliyyət gostərmək.

Yuxarıda sadalanan ьlvi niyyətlərlə umumxalq səsverməsi — referendum yolu ilə bu Konstitusiya qəbul edilir.

Birinci bolmə

Umumi muddəalar

1-ci fəsil. Xalq hakimiyyəti

Maddə 1. Hakimiyyətin mənbəyi

I. Azərbaycan Respublikasında dцvlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi Azərbaycan xalqıdır.

II. Azərbaycan xalqı Azərbaycan Respublikası ərazisində və ondan kənarda yaşayan, Azərbaycan dovlətinə və onun qanunlarına tabe sayılan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarından ibarətdir; bu isə beynəlxalq huquqla muəyyənləşdirilmiş normaları istisna etmir.

Maddə 2. Xalqın suverenliyi

I. Sərbəst və mustəqil oz muqəddəratını həll etmək və oz idarəetmə formasını mьəyyən etmək Azərbaycan xalqının suveren hьququdur.

II. Azərbaycan xalqı цz suveren hьququnu bilavasitə umumxalq səsverməsi — referendum və umumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında sərbəst, gizli və şəxsi səsvermə yolu ilə secilmiş numayəndələri vasitəsilə həyata kecirir.

Maddə 3. Umumxalq səsverməsi — referendum yolu ilə həll edilən məsələlər

I. Azərbaycan xalqı цz hьquqları və mənafeləri ilə bağlı olan hər bir məsələni referendumla həll edə bilər.

II. Aşağıdakı məsələlər yalnız referendumla həll oluna bilər:

1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi;

2. Azərbaycan Respublikasının dцvlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi.

Maddə 4. Xalqı təmsil etmək huququ

Xalqın seзdiyi səlahiyyətli numayəndələrindən başqa hec kəsin xalqı təmsil etmək, xalqın adından danışmaq və xalqın adından mьraciət etmək huququ yoxdur.

Maddə 5. Xalqın vahidliyi

I. Azərbaycan xalqı vahiddir.

II. Azərbaycan xalqının vahidliyi Azərbaycan dovlətinin təməlini təşkil edir. Azərbaycan Respublikası bьtьn Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının ьmumi və bolunməz vətənidir.

Maddə 6. Hakimiyyətin mənimsənilməsinə yol verilməməsi.

I. Azərbaycan xalqının heз bir hissəsi, sosial qrup, təşkilat və ya hec bir şəxs hakimiyyətin həyata kecirilməsi səlahiyyətini mənimsəyə bilməz.

II. Hakimiyyətin mənimsənilməsi xalqa qarşı ən ağır cinayətdir.

2-ci fəsil. Dovlətin əsasları

Maddə 7. Azərbaycan dovləti

I. Azərbaycan dovləti demokratik, huquqi, dunyəvi, unitar respublikadır.

II. Azərbaycan Respublikasında dцvlət hakimiyyəti daxili məsələlərdə yalnız hьquqla, xarici məsələlərdə isə yalnız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar зıxdığı beynəlxalq muqavilələrdən irəli gələn muddəalarla məhdudlaşır.

III. Azərbaycan Respublikasında dцvlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bolunməsi prinsipi əsasında təşkil edilir:

· qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata kecirir;

· icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə mənsubdur;

· məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri həyata kecirir.

IV. Bu Konstitusiyanın mьddəalarına əsasən qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət gostərir və oz səlahiyyətləri cərcivəsində mustəqildirlər.

Maddə 8. Azərbaycan dovlətinin başзısı

I. Azərbaycan dovlətinin başзısı Azərbaycan Respublikasının Prezidentidir. O, цlkənin daxilində və xarici munasibətlərdə Azərbaycan dovlətini təmsil edir.

II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan xalqının vahidliyini təcəssum etdirir və Azərbaycan dovlətciliyinin varisliyini tə`min edir.

III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan dovlətinin mustəqilliyinin, ərazi butovluyunun və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar зıxdığı beynəlxalq muqavilələrə riayət olunmasının tə`minatзısıdır.

IV. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti məhkəmə hakimiyyətinin mustəqilliyinin tə`minatзısıdır.

Maddə 9. Silahlı Quvvələr

I. Azərbaycan Respublikası цz təhlukəsizliyini və mudafiəsini tə`min etmək məqsədi ilə Silahlı Qьvvələr və başqa silahlı birləşmələr yaradır.

II. Azərbaycan Respublikası başqa dцvlətlərin mustəqilliyinə qəsd vasitəsi kimi və beynəlxalq munaqişələrin həlli usulu kimi muharibəni rədd edir.

III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Silahlı Qьvvələrinin Ali Baş Komandanıdır.

Maddə 10. Beynəlxalq munasibətlərin prinsipləri

Azərbaycan Respublikası başqa dцvlətlərlə munasibətlərini hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hьquq normalarında nəzərdə tutulan prinsiplər əsasında qurur.

Maddə 11. Ərazi

I. Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahiddir, toxunulmazdır və bolunməzdir.

II. Azərbaycan Respublikasının daxili suları, Xəzər dənizinin (golunun) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bolməsi, Azərbaycan Respublikasının ьzərindəki hava məkanı Azərbaycan Respublikası ərazisinin tərkib hissəsidir.

III. Azərbaycan Respublikasının ərazisi ozgəninkiləşdirilə bilməz. Azərbaycan Respublikası цz ərazisinin hec bir hissəsini hec bir şəkildə kimsəyə vermir; yalnız Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə Azərbaycanın bьtьn əhalisi arasında referendum kecirmək yolu ilə Azərbaycan xalqının iradəsi əsasında dцvlət sərhədləri dəyişdirilə bilər.

Maddə 12. Dovlətin ali məqsədi

I. İnsan və vətəndaş hьquqlarının və azadlıqlarının tə`min edilməsi dovlətin ali məqsədidir.

II. Bu Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş hьquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar зıxdığı beynəlxalq muqavilələrə uyğun tətbiq edilir.

Maddə 13. Mulkiyyət

I. Azərbaycan Respublikasında mьlkiyyət toxunulmazdır və dovlət tərəfindən mudafiə olunur.

II. Mulkiyyət dovlət mulkiyyəti, xususi mulkiyyət və bələdiyyə mulkiyyəti novundə ola bilər.

III. Mulkiyyətdən insan və vətəndaş hьquqları və azadlıqları, cəmiyyətin və dovlətin mənafeləri, şəxsiyyətin ləyaqəti əleyhinə istifadə edilə bilməz.

Maddə 14. Təbii ehtiyatlar

Təbii ehtiyatlar hər hansı fiziki və ya huquqi şəxslərin hьquqlarına və mənafelərinə xələl gətirmədən Azərbaycan Respublikasına mənsubdur.

Maddə 15. İqtisadi inkişaf və dovlət

I. Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatın inkişafı mьxtəlif mulkiyyət novlərinə əsaslanaraq xalqın rifahının yьksəldilməsinə xidmət edir.

II. Azərbaycan dovləti bazar munasibətləri əsasında iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa tə`minat verir, iqtisadi munasibətlərdə inhisarзılığa və haqsız rəqabətə yol vermir.

Maddə 16. Sosial inkişaf və dovlət

I. Azərbaycan dovləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yьksəldilməsi, onun sosial mudafiəsi və layiqli həyat səviyyəsi qayğısına qalır.

II. Azərbaycan dovləti mədəniyyətin, təhsilin, səhiyyənin, elmin, incəsənətin inkişafına yardım gцstərir, olkənin təbiətini, xalqın tarixi, maddi və mə`nəvi irsini qoruyur.

Maddə 17. Ailə və dovlət

I. Cəmiyyətin əsas ozəyi kimi ailə dovlətin xususi himayəsindədir.

II. Uşaqların qayğısına qalmaq və onları tərbiyə etmək valideynlərin borcudur. Bu borcun yerinə yetirilməsinə dovlət nəzarət edir.

Maddə 18. Din və dovlət

I. Azərbaycan Respublikasında din dцvlətdən ayrıdır. Bьtьn dini e`tiqadlar qanun qarşısında bərabərdir.

II. İnsan ləyaqətini alcaldan və ya insanpərvərlik prinsiplərinə zidd olan dinlərin yayılması və təbliği qadağandır.

III. Dovlət təhsil sistemi dunyəvi xarakter daşıyır.

Maddə 19. Pul vahidi

I. Azərbaycan Respublikasının pul vahidi manatdır.

II. Pul nişanlarının tədavulə buraxılması və tədavuldən зıxarılması hьququ yalnız Milli Banka mənsubdur. Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı dцvlətin mustəsna mulkiyyətindədir.

III. Azərbaycan Respublikasının ərazisində manatdan başqa pul vahidlərinin odəniş vasitəsi kimi işlədilməsi qadağandır.

Maddə 20. Dovlətin borclarına qoyulan məhdudiyyətlər

Azərbaycan dovlətinə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə komək məqsədi ilə alınmış borclar Azərbaycan Respublikası tərəfindən ohdəlik kimi qəbul edilə və odənilə bilməz.

Maddə 21. Dovlət dili

I. Azərbaycan Respublikasının dцvlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin inkişafını tə`min edir.

II. Azərbaycan Respublikası əhalinin danışdığı başqa dillərin sərbəst işlədilməsini və inkişafını tə`min edir.

Maddə 22. Paytaxt

Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhəridir.

Maddə 23. Azərbaycan dovlətinin rəmzləri

I. Azərbaycan Respublikasının dцvlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dцvlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dцvlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dцvlət Himnidir.

II. Azərbaycan Respublikasının Dцvlət bayrağı bərabər enli uc ufqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki uzundə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2-dir.

III. Azərbaycan Respublikası Dцvlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dцvlət gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikası Dцvlət Himninin musiqisi və mətni Konstitusiya Qanunu ilə muəyyən edilir.

İkinci bцlmə

Əsas hьquqlar, azadlıqlar və vəzifələr

3-cu fəsil. Əsas insan və vətəndaş huquqları və azadlıqları

Maddə 24. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının əsas prinsipi

I. Hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hьquqları və azadlıqları vardır.

II. Huquqlar və azadlıqlar hər kəsin cəmiyyət və başqa şəxslər qarşısında məs`uliyyətini və vəzifələrini də əhatə edir.

Maddə 25. Bərabərlik huququ

I. Hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabərdir.

II. Kişi ilə qadının eyni hьquqları və azadlıqları vardır.

III. Dovlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq movqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin huquq və azadlıqlarının bərabərliyinə tə`minat verir. İnsan və vətəndaş hьquqlarını və azadlıqlarını irqi, milli, dini, dil, cinsi, mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətə gorə məhdudlaşdırmaq qadağandır.

Maddə 26. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının mudafiəsi

I. Hər kəsin qanunla qadağan olunmayan ьsul və vasitələrlə цz hьquqlarını və azadlıqlarını mьdafiə etmək hьququ vardır.

II. Dovlət hər kəsin hьquqlarının və azadlıqlarının mьdafiəsinə tə`minat verir.

Maddə 27. Yaşamaq huququ

I. hər kəsin yaşamaq hьququ vardır.

II. Dovlətə silahlı basqın zamanı dьşmən əsgərlərinin oldurulməsi, məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmunə əsasən olum cəzasının tətbiqi və qanunla nəzərdə tutulmuş digir hallar istisna olmaqla hər bir şəxsin yaşamaq hьququ toxunulmazdır.

III. Mustəsna cəza tədbiri kimi olum cəzası, tam ləğv edilənədək, yalnız dцvlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xьsusilə ağır cinayətlərə gorə qanunla muəyyən edilə bilər.

IV. Qanunla nəzərdə tutulmuş zəruri mudafiə, son zərurət, cinayətkarın yaxalanması və tutulması, həbsdə olanın həbs yerindən qaзmasının qarşısının alınması, dцvlətə qarşı qiyamın yatırılması və ya dovlət зevrilişinin qarşısının alınması, fцvqəl`adə və hərbi vəziyyət zamanı səlahiyyətli şəxsin verdiyi əmrin yerinə yetirilməsi, olkəyə silahlı basqın edilməsi halları istisna olmaqla insana qarşı silah işlədilməsinə yol verilmir.

Maddə 28. Azadlıq huququ

I. Hər kəsin azadlıq hьququ vardır.

II. Azadlıq hьququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan məhrumetmə yolu ilə məhdudlaşdırıla bilər.

III. Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, ozunə yaşayış yeri seзə bilər və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər.

IV. Azərbaycan Respublikası vətəndaşının hər zaman maneəsiz oz olkəsinə qayıtmaq hьququ vardır.

Maddə 29. Mulkiyyət huququ

I. Hər kəsin mulkiyyət hьququ vardır.

II. Mulkiyyətin hec bir novunə ustunluk verilmir. Mulkiyyət huququ, o cumlədən xususi mulkiyyət huququ qanunla qorunur.

III. Hər kəsin mulkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mulkiyyət huququ mulkiyyətcinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hьquqlarından ibarətdir.

IV. Hec kəs məhkəmənin qərarı olmadan mьlkiyyətindən məhrum edilə bilməz. Əmlakın tam mьsadirəsinə yol verilmir. Dovlət ehtiyacları və ya ictimai ehtiyaclar ucun mulkiyyətin ozgəninkiləşdirilməsinə yalnız qabaqcadan onun dəyərini ədalətli odəmək şərti ilə yol verilə bilər.

V. Dovlət vərəsəlik huququna tə`minat verir.

Maddə 30. Əqli mulkiyyət huququ

I. Hər kəsin əqli mulkiyyət hьququ vardır.

II. Muəlliflik hьququ, ixtiraзılıq hьququ və əqli mulkiyyət huququnun başqa novləri qanunla qorunur.

Maddə 31. Təhlukəsiz yaşamaq huququ

I. Hər kəsin təhlukəsiz yaşamaq hьququ vardır.

II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mə`nəvi sağlamlığına, mьlkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək qadağandır.

Maddə 32. Şəxsi toxunulmazlıq huququ

I. Hər kəsin şəxsi toxunulmazlıq hьququ vardır.

II. Hər kəsin şəxsi və ailə həyatının sirrini saxlamaq hьququ vardır. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa şəxsi həyata mudaxilə etmək qadağandır.

III. Цz razılığı olmadan kimsənin şəxsi həyatı haqqında mə`lumatın toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə və yayılmasına yol verilmir.

IV. Hər kəsin yazışma, telefon danışıqları, poзt, teleqraf və digər rabitə vasitələri ilə oturulən mə`lumatın sirrini saxlamaq hьququna dцvlət tə`minat verir. Bu huquq qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin istintaqı zamanı həqiqəti uzə зıxarmaqdan цtrь məhdudlaşdırıla bilər.

Maddə 33. Mənzil toxunulmazlığı huququ

I. Hər kəsin mənzil toxunulmazlığı hьququ vardır.

II. Qanunla muəyyən edilmiş hallar və ya məhkəmə qərarı istisna olmaqla mənzildə yaşayanların iradəsi ziddinə hec kəs mənzilə daxil ola bilməz.

Maddə 34. Nikah huququ

I. Hər kəsin qanunla nəzərdə tutulmuş yaşa зatdıqda ailə qurmaq hьququ vardır.

II. Nikah kцnьllь razılıq əsasında bağlanılır. Heз kəs zorla evləndirilə (ərə verilə) bilməz.

III. Nikah və ailə dovlətin himayəsindədir. Analıq, atalıq, uşaqlıq qanunla mьhafizə edilir. Dovlət зoxuşaqlı ailələrə yardım gцstərir.

IV. Ər ilə arvadın hьquqları bərabərdir. Uşaqlara qayğı gцstərmək, onları tərbiyə etmək valideynlərin həm huququ, həm də borcudur.

V. Valideynlərə hormət etmək, onların qayğısına qalmaq uşaqların borcudur. 18 yaşına зatmış əmək qabiliyyətli uşaqlar əmək qabiliyyəti olmayan valideynlərini saxlamağa borcludurlar.

Maddə 35. Əmək huququ

I. Əmək fərdi və ictimai rifahın əsasıdır.

II. Hər kəsin əməyə olan qabiliyyəti əsasında sərbəst surətdə ozunə fəaliyyət novu, peşə, məşğuliyyət və iş yeri secmək hьququ vardır.

III. Hec kəs zorla işlədilə bilməz.

IV. Əmək muqavilələri sərbəst bağlanılır. Heз kəs əmək muqaviləsi bağlamağa məcbur edilə bilməz.

V. Məhkəmə qərarı əsasında şərtləri və muddətləri qanunla nəzərdə tutulan məcburi əməyə cəlb etmək, hərbi xidmət zamanı səlahiyyətli şəxslərin əmrlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar işlətmək, fovqəl`adə vəziyyət və hərbi vəziyyət zamanı vətəndaşlara tələb olunan işləri gordurmək hallarına yol verilir.

VI. Hər kəsin təhlukəsiz və sağlam şəraitdə işləmək, heз bir ayrı-seзkilik qoyulmadan цz işinə gorə dovlətin muəyyənləşdirdiyi minimum əmək haqqı miqdarından az olmayan haqq almaq hьququ vardır.

VII. İşsizlərin dovlətdən sosial muavinət almaq hьququ vardır.

VIII. Dovlət işsizliyin aradan qaldırılması ьзьn bьtьn imkanlarından istifadə edir.

Maddə 36. Tə`til huququ

I. Hər kəsin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə tə`til etmək hьququ vardır.

II. Əmək muqaviləsi əsasında işləyənlərin tə`til etmək hьququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qьvvələrində və digər silahlı birləşmələrdə xidmət edən hərbi qulluqcular və mulki şəxslər tə`til edə bilməzlər.

III. Fərdi və kollektiv əmək mubahisələri qanunla muəyyənləşdirilmiş qaydada həll edilir.

Maddə 37. İstirahət huququ

I. Hər kəsin istirahət hьququ vardır.

II. Əmək muqaviləsi ilə işləyənlərə qanunla muəyyən edilmiş, lakin gundə 8 saatdan artıq olmayan iş gьnь, istirahət və bayram gunləri, ildə azı bir dəfə 21 təqvim gunundən az olmayan odənişli mə`zuniyyət verilməsi tə`min edilir.

Maddə 38. Sosial tə`minat huququ

I. Hər kəsin sosial tə`minat hьququ vardır.

II. Yardıma mцhtac olanlara kцmək etmək, ilk novbədə, onların ailə uzvlərinin borcudur.

III. Hər kəs qanunla muəyyən edilmiş yaş həddinə зatdıqda, xəstəliyinə, əlilliyinə, ailə başзısını itirdiyinə, əmək qabiliyyətini itirdiyinə, işsizliyə gorə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallarda sosial tə`minat almaq huququna malikdir.

IV. Təqaudlərin və sosial muavinətlərin minimum məbləği qanunla mьəyyən edilir.

V. Dovlət xeyriyyəcilik fəaliyyətinin, kцnьllь sosial sığortanın və sosial tə`minatın başqa nцvlərinin inkişafı ьзьn imkanlar yaradır.

Maddə 39. Sağlam ətraf muhitdə yaşamaq huququ

I. Hər kəsin sağlam ətraf muhitdə yaşamaq hьququ vardır.

II. Hər kəsin ətraf muhitin əsl vəziyyəti haqqında mə`lumat toplamaq və ekoloci huquqpozma ilə əlaqədar onun sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq hьququ vardır.

Maddə 40. Mədəniyyət huququ

I. Hər kəsin mədəni həyatda iştirak etmək, mədəniyyət tə`sisatlarından və mədəni sərvətlərdən istifadə etmək hьququ vardır.

II. Hər kəs tarixi, mədəni və mə`nəvi irsə hormətlə yanaşmalı, ona qayğı gцstərməli, tarix və mədəniyyət abidələrini qorumalıdır.

Maddə 41. Sağlamlığın qorunması huququ

I. Hər kəsin sağlamlığını qorumaq və tibbi yardım almaq hьququ vardır.

II. Dovlət muxtəlif mulkiyyət novləri əsasında fəaliyyət gostərən səhiyyənin butun novlərinin inkişafı ьзьn zəruri tədbirlər gцrьr, sanitariya-epidemiologiya salamatlığına tə`minat verir, tibbi sığortanın mьxtəlif novləri ьзьn imkanlar yaradır.

III. İnsanların həyatı və sağlamlığı ьзьn təhlukə torədən faktları və halları gizlədən vəzifəli şəxslər qanun əsasında məs`uliyyətə cəlb edilirlər.

Maddə 42. Təhsil huququ

I. Hər bir vətəndaşın təhsil almaq hьququ vardır.

II. Dovlət pulsuz icbari umumi orta təhsil almaq huququnu tə`min edir.

III. Təhsil sisteminə dovlət tərəfindən nəzarət edilir.

IV. Maddi vəziyyətindən asılı olmayaraq iste`dadlı şəxslərin təhsili davam etdirməsinə dovlət zəmanət verir.

V. Dovlət minimum təhsil standartlarını mьəyyən edir.

Maddə 43. Mənzil huququ

I. Hec kəs yaşadığı mənzildən qanunsuz məhrum edilə bilməz.

II. Dovlət yaşayış binalarının və evlərin tikintisinə rəvac verir, insanların mənzil huququnu gercəkləşdirmək ucun xususi tədbirlər gorur.

Maddə 44. Milli mənsubiyyət huququ

I. Hər kəsin milli mənsubiyyətini qoruyub saxlamaq hьququ vardır.

II. Hec kəs milli mənsubiyyətini dəyişdirməyə məcbur edilə bilməz.

Maddə 45. Ana dilindən istifadə huququ

I. Hər kəsin ana dilindən istifadə etmək hьququ vardır. Hər kəsin istədiyi dildə tərbiyə və təhsil almaq, yaradıcılıqla məşğul olmaq hьququ vardır.

II. Hec kəs ana dilindən istifadə huququndan məhrum edilə bilməz.

Maddə 46. Şərəf və ləyaqətin mudafiəsi huququ

I. Hər kəsin oz şərəf və ləyaqətini mudafiə etmək hьququ vardır.

II. Şəxsiyyətin ləyaqəti dovlət tərəfindən qorunur. Hec bir hal şəxsiyyətin ləyaqətinin alзaldılmasına əsas verə bilməz.

III. Hec kəsə işgəncə və əzab verilə bilməz. Hec kəs insan ləyaqətini alcaldan rəftara və ya cəzaya mə`ruz qala bilməz. Цzьnьn kцnьllь razılığı olmadan heз kəsin uzərində tibbi, elmi və başqa təcrubələr aparıla bilməz.

Maddə 47. Fikir və soz azadlığı

I. Hər kəsin fikir və sцz azadlığı vardır.

II. Hec kəs oz fikir və əqidəsini aзıqlamağa və ya fikir və əqidəsindən donməyə məcbur edilə bilməz.

III. İrqi, milli, dini, sosial ədavət və duşməncilik oyadan təşviqat və təbliğata yol verilmir.

Maddə 48. Vicdan azadlığı

I. Hər kəsin vicdan azadlığı vardır.

II. Hər kəsin dinə munasibətini mustəqil muəyyənləşdirmək, hər hansı dinə təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə e`tiqad etmək, yaxud hec bir dinə e`tiqad etməmək, dinə munasibəti ilə bağlı əqidəsini ifadə etmək və yaymaq hьququ vardır.

III. Dini mərasimlərin yerinə yetirilməsi, ictimai qaydanı pozmursa və ya ictimai əxlaqa zidd deyildirsə, sərbəstdir.

IV. Dini e`tiqad və ya əqidə huquq pozuntusuna bəraət qazandırmır.

Maddə 49. Sərbəst toplaşmaq azadlığı

I. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə sərbəst toplaşmaq azadlığı vardır.

II. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə muvafiq dovlət orqanlarını qabaqcadan xəbərdar etməklə dinc, silahsız yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqlər, numayişlər, kucə yuruşləri kecirmək, piketlər duzəltmək hьququ vardır.

Maddə 50. Mə`lumat azadlığı

I. Hər kəsin qanuni yolla istədiyi mə`lumatı axtarmaq, əldə etmək, oturmək, hazırlamaq və yaymaq azadlığı vardır.

II. Kutləvi informasiyanın azadlığına tə`minat verilir. Kutləvi informasiya vasitələrində, o cumlədən mətbuatda dovlət senzurası qadağandır.

Maddə 51. Yaradıcılıq azadlığı

I. Hər kəsin yaradıcılıq azadlığı vardır.

II. Dovlət ədəbi-bədii, elmi-texniki və başqa yaradıcılıq nцvlərinin azad həyata kecirilməsinə tə`minat verir.

Maddə 52. Vətəndaşlıq huququ

Azərbaycan dovlətinə mənsub olan, onunla siyasi və hьquqi bağlılığı, habelə qarşılıqlı hьquq və vəzifələri olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ya Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından doğulmuş şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərindən biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır.

Maddə 53. Vətəndaşlıq huququnun tə`minatı

I. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı heз bir halda Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından məhrum edilə bilməz.

II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı heз bir halda Azərbaycan Respublikasından qovula və ya xarici dovlətə verilə bilməz.

III. Azərbaycan Respublikası onun ərazisindən kənarda muvəqqəti və ya daimi yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hьquqi mьdafiəsinə tə`minat verir və onlara hamilik edir.

Maddə 54. Cəmiyyətin və dovlətin siyasi həyatında iştirak huququ

I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının cəmiyyətin və dovlətin siyasi həyatında maneəsiz iştirak etmək hьququ vardır.

II. Dovlətə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə mustəqil muqavimət gostərmək Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşının hьququdur.

Maddə 55. Dovlətin idarə olunmasında iştirak etmək huququ

I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dцvlətin idarə olunmasında iştirak etmək hьququ vardır. Bu hьququ onlar bilavasitə və ya numayəndələr vasitəsilə həyata kecirə bilərlər.

II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları dцvlət orqanlarında qulluq etmək imkanına malikdirlər. Dovlət orqanlarının vəzifəli şəxsləri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları sırasından tə`yin edilirlər. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər dovlət qulluğuna qanunla mьəyyənləşdirilmiş qaydada qəbul edilə bilərlər.

Maddə 56. Secki huququ

I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dцvlət orqanlarına seзmək və secilmək, habelə referendumda iştirak etmək hьququ vardır.

II. Məhkəmənin qərarı ilə fəaliyyət qabiliyyətsizliyi təsdiq olunmuş şəxslərin seckilərdə, habelə referendumda iştirak etmək huququ yoxdur.

III. Hərbi qulluqзuların, hakimlərin, dovlət mə`murlarının, din xadimlərinin, məhkəmənin hokmu ilə azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin bu Konstitusiyada və qanunda nəzərdə tutulan digər şəxslərin seckilərdə iştirak etmək huququ qanunla məhdudlaşdırıla bilər.

Maddə 57. Muraciət etmək huququ

I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dцvlət orqanlarına şəxsən muraciət etmək, habelə fərdi və kollektiv yazılı mьraciətlər gondərmək hьququ vardır. Hər bir muraciətə qanunla muəyyən edilmiş qaydada və muddətlərdə yazılı cavab verilməlidir.

II. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dцvlət orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, habelə ayrı-ayrı vətəndaşların fəaliyyətini və ya işini tənqid etmək hьququ vardır. Tənqidə gorə tə`qib qadağandır. Təhqir və bohtan tənqid sayıla bilməz.

Maddə 58. Birləşmək huququ

I. Hər kəsin başqaları ilə birləşmək hьququ vardır.

II. Hər kəs istənilən birlik, o cumlədən siyasi partiya, həmkarlar ittifaqı və digər ictimai birlik yaratmaq və ya movcud birliyə daxil olmaq huququna malikdir. Butun birliklərin sərbəst fəaliyyətinə tə`minat verilir.

III. Hec kəs hər hansı birliyə daxil olmağa və ya onun uzvluyundə qalmağa məcbur edilə bilməz.

IV. Azərbaycan Respublikasının bьtьn ərazisində və ya hər hansı hissəsində qanuni dovlət hakimiyyətini zorla devirmək məqsədi gudən birliklər qadağandır. Konstitusiyanı və qanunları pozan birliklərin fəaliyyətinə yalnız məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər.

Maddə 59. Azad sahibkarlıq huququ

Hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada цz imkanlarından, qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və ya qanunla qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət novu ilə məşğul ola bilər.

Maddə 60. Huquq və azadlıqların məhkəmə tə`minatı

I. Hər kəsin huquq və azadlıqlarının məhkəmədə mudafiəsinə tə`minat verilir.

II. Hər kəs dovlət orqanlarının, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərar və hərəkətlərindən (yaxud hərəkətsizliyindən) məhkəməyə şikayət edə bilər.

Maddə 61. Huquqi yardım almaq huququ

I. Hər kəsin yuksək keyfiyyətli hьquqi yardım almaq hьququ vardır.

II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda hьquqi yardım цdənişsiz, dovlət hesabına gцstərilir.

III. Hər bir şəxsin səlahiyyətli dovlət orqanları tərəfindən tutulduğu, həbsə alındığı, cinayət torədilməsində ittiham olunduğu andan mьdafiəcinin koməyindən istifadə etmək hьququ vardır.

Maddə 62. Məhkəmə aidiyyətinin dəyişdirilməsinə yol verilməməsi

Hər kəsin onun işinə qanunla muəyyən edilmiş məhkəmədə baxılması hьququ vardır. Şəxsin razılığı olmadan onun işinə başqa məhkəmədə baxılmasına yol verilmir.

Maddə 63. Təqsirsizlik prezumpsiyası

I. Hər kəsin təqsirsizlik prezumpsiyası hьququ vardır. Cinayətin torədilməsində təqsirləndirilən hər bir şəxs, onun təqsiri qanunla nəzərdə tutulan qaydada subuta yetirilməyibsə və bu barədə məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu yoxdursa, təqsirsiz sayılır.

II. Şəxsin təqsirli olduğuna əsaslı şьbhələr varsa, onun təqsirli bilinməsinə yol verilmir.

III. Cinayətin torədilməsində təqsirləndirilən şəxs ozunun təqsirsizliyini subuta yetirməyə borclu deyildir.

IV. Ədalət muhakiməsi həyata kecirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş subutlardan istifadə oluna bilməz.

V. Məhkəmənin hokmu olmasa kimsə cinayətdə təqsirli sayıla bilməz.

Maddə 64. Bir cinayətə gorə təkrarən məhkum etməyə yol verilməməsi

Hec kəs bir cinayətə gorə təkrarən məhkum edilə bilməz.

Maddə 65. Məhkəməyə təkrar muraciət huququ

Məhkəmənin məhkum etdiyi hər bir şəxsin oz barəsində зıxarılmış hцkmə qanunla nəzərdə tutulan qaydada yuxarı məhkəmədə yenidən baxılması, habelə ozunun əfv edilməsi və cəzasının yьngьlləşdirilməsi haqqında mьraciət etmək hьququ vardır.

Maddə 66. Qohumların əleyhinə ifadə verməyə məcbur etməyə yol verilməməsi

Hec kəs ozunə, arvadına (ərinə), цvladlarına, valideynlərinə, qardaşına, bacısına qarşı ifadə verməyə məcbur edilə bilməz. Əleyhinə ifadə verilməsi məcburi olmayan qohumların tam siyahısı qanunla mьəyyən edilir.

Maddə 67. Tutulan, həbsə alınan və cinayət torədilməsində ittiham edilənlərin huquqları

Səlahiyyətli dovlət orqanlarının tutduğu, həbsə aldığı, cinayət torədilməsində ittiham etdiyi hər bir şəxsə dərhal onun hьquqları bildirilir və tutulmasının, həbsə alınmasının və cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilməsinin səbəbləri izah edilir.

Maddə 68. Zərərin odənilməsini tələb etmək huququ

I. Cinayət, habelə hakimiyyətdən sui-istifadə nəticəsində zərər cəkmiş şəxsin hьquqları qanunla qorunur. Zərər cəkmiş şəxsin ədalət muhakiməsində iştirak etmək və ona vurulmuş zərərin odənilməsini tələb etmək hьququ vardır.

II. Hər kəsin dovlət orqanlarının, yaxud onların vəzifəli şəxslərinin qanuna zidd hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi nəticəsində vurulmuş zərərin dovlət tərəfindən odənilməsi hьququ vardır.

Maddə 69. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin huquqları

I. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikasında olarkən, qanunla və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar зıxdığı beynəlxalq muqavilə ilə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər butun huquqlardan istifadə edə bilər və butun vəzifələri yerinə yetirməlidirlər.

II. Azərbaycan Respublikası ərazisində daimi yaşayan və ya muvəqqəti qalan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin huquq və azadlıqları yalnız beynəlxalq hьquq normalarına və Azərbaycan Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq məhdudlaşdırıla bilər.

Maddə 70. Siyasi sığınacaq huququ

I. Hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hьquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə siyasi sığınacaq verir.

II. Siyasi əqidəsinə gorə, habelə Azərbaycan Respublikasında cinayət sayılmayan əmələ gorə tə`qib edilən şəxslərin başqa dovlətə verilməsinə yol verilmir.

Maddə 71. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının tə`minatı

I. Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş hьquqlarını və azadlıqlarını gцzləmək və qorumaq qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının borcudur.

II. İnsan və vətəndaş hьquqlarının və azadlıqlarının həyata kecirilməsini hec kəs məhdudlaşdıra bilməz.

III. Yalnız mьharibə, hərbi vəziyyət və fovqəl`adə vəziyyət, habelə səfərbərlik e`lan edilərkən insan və vətəndaş hьquqlarının və azadlıqlarının həyata kecirilməsi Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq ohdəliklərini nəzərə almaq şərti ilə qismən və muvəqqəti məhdudlaşdırıla bilər. Həyata kecirilməsi məhdudlaşdırılan hьquq və azadlıqlar haqqında əhaliyə qabaqcadan mə`lumat verilir.

IV. Hec bir halda hec kəs din, vicdan, fikir və əqidəsini aзıqlamağa məcbur edilə bilməz və bunlara gorə təqsirləndirilə bilməz.

V. Bu Konstitusiyanın heз bir mьddəası insan və vətəndaş hьquqlarının və azadlıqlarının ləğvinə yonəldilmiş muddəa kimi təfsir edilə bilməz.

VI. Azərbaycan Respublikası ərazisində insan və vətəndaş hьquqları və azadlıqları birbaşa qьvvədədir.

VII. İnsan və vətəndaş hьquqlarının və azadlıqlarının pozulması ilə əlaqədar mubahisələri məhkəmələr həll edir.

VIII. Hec kəs torədildiyi zaman hьquq pozuntusu sayılmayan əmələ gorə məs`uliyyət daşımır. Hьquq pozuntusu tцrədildikdən sonra yeni qanunla bu cur hərəkətlərə gorə məs`uliyyət aradan qaldırılmışsa və ya yungulləşdirilmişsə, yeni qanun tətbiq edilir.

4-cu fəsil. Vətəndaşların əsas vəzifələri

Maddə 72. Vətəndaşların vəzifələrinin əsası

I. Dovlət və cəmiyyət qarşısında hər bir şəxs onun huquq və azadlıqlarından bilavasitə irəli gələn vəzifələr daşıyır.

II. Hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına əməl etməli, başqa şəxslərin huquq və azadlıqlarına hцrmət bəsləməli, qanunla muəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirməlidir.

III. Qanunu bilməmək məs`uliyyətdən azad etmir.

Maddə 73. Vergilər və başqa dovlət odənişləri

I. Qanunla muəyyən edilmiş vergiləri və başqa dovlət odənişlərini tam həcmdə və vaxtında цdəmək hər kəsin borcudur.

II. Hec kəs qanunla nəzərdə tutulmuş əsaslar olmadan və qanunda gostərilmiş həcmdən əlavə vergiləri və başqa dovlət odənişlərini odəməyə məcbur edilə bilməz.

Maddə 74. Vətənə sədaqət

I. Vətənə sədaqət muqəddəsdir.

II. Vəzifəyə secilmə və ya tə`yinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən şəxslər oz vəzifələrini durust və layiqincə yerinə yetirməməyə gorə məs`uliyyət daşıyırlar və qanunla muəyyən edilmiş hallarda and icirlər.

III. Vəzifəyə secilmə və ya tə`yinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına sadiq qalacağına and iзmiş şəxs dovlətə qarşı cinayətdə,o cumlədən dovlətə qarşı qiyamda və ya dovlət cevrilişində ittiham edilibsə və bu ittiham əsasında məhkum olunubsa, həmin vəzifədən getmiş sayılır və bir daha bu vəzifəni tuta bilməz.

Maddə 75. Dovlət rəmzlərinə hormət

Hər bir vətəndaş Azərbaycan Respublikasının dцvlət rəmzlərinə — bayrağına, gerbinə və himninə hormət etməlidir.

Maddə 76. Vətəni mudafiə

I. Vətəni mudafiə hər bir vətəndaşın borcudur.

Qanunla muəyyən edilmiş qaydada vətəndaşlar hərbi xidmət kecirlər.

II. Vətəndaşların əqidəsi həqiqi hərbi xidmət kecməyə ziddirsə, qanunla muəyyən edilmiş hallarda həqiqi hərbi xidmətin alternativ hərbi xidmətlə əvəz olunmasına yol verilir.

Maddə 77. Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması

Tarix və mədəniyyət abidələrini qorumaq hər bir şəxsin borcudur.

Maddə 78. Ətraf muhitin qorunması

Ətraf mьhitin qorunması hər bir şəxsin borcudur.

Maddə 79. Qanuna zidd vəzifələrin icrasına yol verilməməsi

Hec kəs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və ya qanunlarına zidd vəzifələrin icrasına məcbur edilə bilməz.

Maddə 80. Məs`uliyyət

Konstitusiyanın və qanunların pozulması, o cьmlədən Konstitusiyada və qanunlarda nəzərdə tutulan huquqlardan sui-istifadə və ya vəzifələrin yerinə yetirilməməsi qanunla muəyyən edilən məs`uliyyətə səbəb olur.

Ucuncu bolmə

Dovlət hakimiyyəti

5-ci fəsil. Qanunvericilik hakimiyyəti

Maddə 81. Qanunvericilik hakimiyyətinin həyata kecirilməsi

Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata kecirir.

Maddə 82. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin say tərkibi

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 125 deputatdan ibarətdir.

Maddə 83. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının seckilərinin əsasları

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları macoritar və proporsional secki sistemləri umumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə secilirlər.

Maddə 84. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi cağırışının səlahiyyət muddəti

I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin зağırışının səlahiyyət muddəti 5 ildir.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər зağırışının seзkiləri hər beş ildən bir noyabr ayının birinci bazar gьnь keзirilir.

III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyət muddəti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin зağırışının səlahiyyət muddəti ilə məhdudlaşır.

IV. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından зıxanların yerinə yeni seckilər kecirilərsə, yeni secilən deputatın səlahiyyət muddəti deputatlıqdan зıxanın qalan səlahiyyət muddəti ilə məhdudlaşır.

Maddə 85. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığına namizədlərə aid tələblər

I. Azərbaycan Respublikasının yaşı 25-dən aşağı olmayan hər bir vətəndaşı qanunla mьəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı seзilə bilər.

II. İkili vətəndaşlığı olan, başqa dцvlətlər qarşısında цhdəliyi olan, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti sistemlərində qulluq edən, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla, başqa odənişli fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər, din xadimləri, fəaliyyət qabiliyyətsizliyi məhkəmə tərəfindən təsdiq edilən, ağır cinayətlərə gorə məhkum olunmuş şəxslər, məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu ilə azadlıqdan məhrumetmə yerlərində cəza cəkən şəxslər Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə deputat secilə bilməzlər.

Maddə 86. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seckilərinin nəticələrinin yoxlanılması və təsdiqi

Seckilərin nəticələrinin duzgunluyunu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yoxlayır və təsdiq edir.

Maddə 87. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətinin bitməsi

I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin yeni зağırışının ilk iclas gьnь bitir.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından зıxanların yerinə seckilər Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyət muddətinin bitməsinə 120 gundən az muddət qalarsa, kecirilmir.

III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq olunduqda səlahiyyətlidir.

Maddə 88. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları

I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi hər il iki novbəti sessiyaya yığılır.

Yaz sessiyası fevralın 1-də başlanır və mayın 31-dək davam edir.

Payız sessiyası sentyabrın 30-da başlanır və dekabrın 30-dək davam edir.

Əgər fevralın 1-i və sentyabrın 30-u istirahət gunlərinə duşərsə, sessiya bu gundən sonra gələn birinci iş gunu oz işinə başlayır.

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq edildikdən sonra Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclası həmin gundən başlayaraq bir həftədən gec olmayaraq зağırılır.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seckilərdən sonra fevralın 1-dək onun 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq edilməzsə, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclasının keзirilmə vaxtını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi muəyyən edir.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin novbədənkənar sessiyalarını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və ya Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 42 deputatının tələbi əsasında зağırır.

III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin novbədənkənar sessiyasının gьndəliyini mьvafiq olaraq onun зağırılmasını tələb edənlər muəyyənləşdirir. Bu gundəlikdəki məsələlərə baxıldıqdan sonra nцvbədənkənar sessiyanın işi bitir.

Maddə 89. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından məhrumetmə və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyətlərinin itirilməsi

I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı aşağıdakı hallarda mandatdan məhrum edilir:

1. seckilər zamanı səslərin dьzgьn hesablanmadığı aşkar olunduqda;

2. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından зıxdıqda və ya başqa dovlətin vətəndaşlığını qəbul etdikdə;

3. cinayət torətdikdə və məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu olduqda;

4. dovlət orqanlarında vəzifə tutduqda, din xadimi olduqda, sahibkarlıq, kommersiya və başqa odənişli fəaliyyətlə məşğul olduqda (elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla);

5. ozu imtina etdikdə;

6. deputatın mənsub olduğu siyasi partiya ləğv edildikdə.

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından məhrumetmə haqqında qərar qanunla muəyyən edilmiş qaydada qəbul edilir.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları цz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilmədikdə və qanunda nəzərdə tutulmuş digər hallarda onların səlahiyyətləri itirilir. Muvafiq qərarın qəbul edilmə qaydası qanunla mьəyyən edilir.

Maddə 90. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının toxunulmazlığı

I. Səlahiyyət muddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının şəxsiyyəti toxunulmazdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı səlahiyyət muddəti ərzində cinayət başında yaxalanma hallarından başqa, cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilə bilməz, tutula bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa mə`ruz qala bilməz, şəxsi muayinə edilə bilməz. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatını tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatının toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə xitam verilə bilər.

Maddə 91. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının məs`uliyyətə cəlb olunmasına qoyulan qadağanlar

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisindəki fəaliyyətinə, sesverməyə və soylədiyi fikrə gorə məs`uliyyətə cəlb oluna bilməzlər. Razılığı olmadan onlardan bu hallarla əlaqədar izahat, ifadə tələb edilə bilməz.

Maddə 92. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi цz iş qaydasını mьəyyən edir və Milli Məclisin mьvafiq orqanlarını yaradır, o cьmlədən oz sədrini və onun muavinlərini secir, daimi və başqa komissiyalar təşkil edir, hesablama palatası yaradır.

Maddə 93. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktları

I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi oz səlahiyyətlərinə aid məsələlər uzrə Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar qəbul edir.

II. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş qaydada qəbul edilir.

III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları səsvermə huququnu şəxsən həyata kecirirlər.

IV. Qanunlarda və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarında icra hakimiyyəti və məhkəmə orqanlarına konkret tapşırıqlar nəzərdə tutula bilməz.

Maddə 94. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muəyyən etdiyi umumi qaydalar

I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi aşağıdakı məsələlərə dair umumi qaydalar muəyyən edir:

1. bu Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş hьquqlarından və azadlıqlarından istifadə, bu hьquqların və azadlıqların dцvlət tə`minatı;

2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seзkiləri;

3. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seckilər və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının statusu;

4. referendum;

5. məhkəmə quruluşu və hakimlərin statusu; prokurorluq; vəkillik və notariat;

6. məhkəmə icraatı, məhkəmə qərarlarının icrası;

7. bələdiyyələrə seckilər və bələdiyyələrin statusu;

8. fovqəl`adə vəziyyət recimi; hərbi vəziyyət recimi;

9. dovlət təltifləri;

10. fiziki və huquqi şəxslərin statusu;

11. mulki huquq obyektləri;

12. əqdlər, mulki muqavilələr, numayəndəlik və vərəsəlik;

13. mulkiyyət huququ, o cumlədən dovlət, xususi və bələdiyyə mulkiyyətinin huquqi recimi, əqli mulkiyyət huququ; digər əşya hьquqları; цhdəlik huququ;

14. ailə munasibətləri, o cumlədən himayəcilik və qəyyumluq;

15. maliyyə fəaliyyətinin əsasları, vergilər, rusumlar və odənişlər; gomruk işi;

16. əmək munasibətləri və sosial tə`minat;

17. cinayətlərin və başqa hьquq pozuntularının mьəyyən edilməsi, onların tцrədilməsinə gorə məs`uliyyətin tə`yin edilməsi;

18. mudafiə və hərbi qulluq;

19. dovlət qulluğu;

20. təhlukəsizliyin əsasları;

21. ərazi quruluşu; dovlət sərhədi recimi;

22. beynəlxalq muqavilələrin təsdiqi və ləğvi;

23. rabitə və nəqliyyat işi;

24. statistika, metrologiya və standartlar;

25. gomruk işi;

26. ticarət işi və birca fəaliyyəti;

27. bank işi, mьhasibat, sığorta.

II. Bu maddənin 2, 3, 4-cu bəndlərində gostərilən məsələlərə dair qanunlar 83 səs зoxluğu ilə, qalan məsələlərə dair qanunlar isə 63 səs зoxluğu ilə qəbul edilir.

III. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər.

Maddə 95. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlər

I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətinə aşağıdakı məsələlərin həlli aiddir:

1. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili;

2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikası diplomatik nьmayəndəliklərinin tə`sis edilməsi;

3. inzibati ərazi bolgusu;

4. dovlətlərarası mьqavilələrin təsdiq və ləğv edilməsi;

5. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası dцvlət budcəsinin təsdiq edilməsi və onun icrasına nəzarət;

6. amnistiya;

7. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasının təsdiqi;

8. bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının təsdiqi;

9. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin vəzifəyə tə`yin edilməsinə razılıq verilməsi;

10. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin tə`yin edilməsi;

11. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsinə razılıq verilməsi;

12. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin impiзment qaydasında vəzifədən kənarlaşdırılması;

13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması;

14. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə e`timad məsələsinin həll edilməsi;

15. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Hey`əti uzvlərinin vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsi;

16. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Silahlı Qьvvələrinin tə`yinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi;

17. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mьraciətinə əsasən muharibə e`lan edilməsinə və sьlh bağlanmasına icazə verilməsi;

18. referendum tə`yin edilməsi;

19. Auditor palatasının yaradılması.

II. Bu maddənin 1-5-ci bəndlərində gostərilən məsələlərə dair 63 səs зoxluğu ilə qanunlar, qalan məsələlərə dair isə bu Konstitusiyada başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, eyni qaydada qərarlar qəbul edilir.

III. Bu Konstitusiyada Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin səlahiyyətlərinə aid edilən digər məsələlərə dair də qərarlar qəbul edilir.

IV. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər.

Maddə 96. Qanunvericilik təşəbbusu huququ

I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində qanunvericilik təşəbbusu huququ (qanun layihələrini və başqa məsələləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə təqdim etmək huququ) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarına, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə və Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə mənsubdur.

II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin və Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qanunvericilik təşəbbьsь qaydasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə verdiyi qanun və ya qərar layihələri muzakirəyə təqdim olunmuş şəkildə зıxarılır və səsə qoyulur.

III. Belə qanun və ya qərar layihələrində dəyişikliklər qanunvericilik təşəbbusu huququndan istifadə edən orqanın razılığı ilə edilə bilər.

IV. Qanunvericilik təşəbbьsь qaydasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin və ya Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdim etdiyi qanun və ya qərar layihələri iki ay ərzində səsə qoyulur.

V. Qanun və ya qərar layihəsini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi və ya Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi tə`cili e`lan edibsə, bu muddət 20 gun təşkil edir.

Maddə 97. Qanunların imzalanmaq ucun təqdim olunması muddəti

I. Qanunlar qəbul edildiyi gundən 14 gun muddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq ucun təqdim edilir.

II. Tə`cili e`lan olunan qanun layihəsi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq ucun qəbul edildiyi gundən 24 saat ərzində təqdim edilir.

Maddə 98. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktlarının quvvəyə minməsi

Qanunun və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarının цzьndə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, qanun və qərar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir.

6-cı fəsil. İcra hakimiyyəti

Maddə 99. İcra hakimiyyətinin mənsubiyyət

Azərbaycan Respublikasında icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə mənsubdur.

Maddə 100. Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizədlərə aid tələblər

Yaşı otuz beşdən aşağı olmayan, Azərbaycan Respublikasının ərazisində 10 ildən artıq daimi yaşayan, seзkilərdə iştirak etmək huququna malik olan, o cumlədən ağır cinayətə gorə məhkum olunmayan, başqa dovlətlər qarşısında цhdəliyi olmayan, ali təhsilli, ikili vətəndaşlığı olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seзilə bilər.

Maddə 101. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin əsasları

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ьmumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında, sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə 5 il muddətinə secilir.

II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin ucdə iki səs зoxluğu ilə secilir.

III. Bu səs зoxluğu səsvermənin birinci dovrəsində toplanmayıbsa, səsvermə gunundən sonra ikinci bazar gunu səsvermənin ikinci dovrəsi keзirilir. İkinci dцvrədə ancaq birinci dovrədə ən cox səs toplamış iki namizəd, yaxud ən cox səs toplamış və oz namizədliyini geri goturmuş namizədlərdən sonra gələn iki namizəd iştirak edir. Səsvermənin ikinci dovrəsində sadə səs зoxluğu toplayan namizəd Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seзilmiş sayılır.

IV. Hec kəs iki dəfədən artıq təkrarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seзilə bilməz.

V. Bu maddənin tətbiqi qaydası qanunla mьəyyən edilir.

Maddə 102. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin yekunları

Azərbaycan Respublikası Prezidenti seзkilərinin yekunları haqqında mə`lumatı səsvermə gunundən sonra 7 gun ərzində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi rəsmən e`lan edir.

Maddə 103. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilmiş şəxsin andı

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seзilmiş şəxs Azərbaycan Respublikası Prezidenti seзkilərinin yekunları haqqında mə`lumatın e`lan olunduğu gьndən başlayaraq 3 gun ərzində Konstitusiya Məhkəməsi hakimlərinin iştirakı ilə belə bir and icir: “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata kecirərkən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əməl edəcəyimə, dovlətin mustəqilliyini və ərazi bьtцvlьyьnь qoruyacağıma, xalqa ləyaqətlə xidmət edəcəyimə and icirəm”.

II. And icdiyi gundən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti цz səlahiyyətlərinin icrasına başlamış sayılır.

Maddə 104. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin oz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilməməsi

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdikdə, səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada vəzifəsindən kənarlaşdırıldıqda vaxtından əvvəl vəzifədən getmiş sayılır.

II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdikdə onun iste`fa ərizəsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim olunur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi iste`fa ərizəsini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin цzьnun verdiyinə əmin olduğu təqdirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin iste`fasının qəbul olunması haqqında qərar qəbul edir. Həmin andan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdiyinə gorə vəzifədən getmiş sayılır.

III. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdiyi barədə mə`lumat verildikdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi bu faktın aydınlaşdırılması ьзьn Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə muraciət edir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu barədə qərarı hakimlərin 6 səs зoxluğu ilə qəbul edir. Əgər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu faktı təsdiq etməzsə, məsələ bununla bitmiş sayılır.

Maddə 105. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən getdikdə onun səlahiyyətlərinin icrası

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vaxtından əvvəl vəzifədən getdikdə uc ay ərzində novbədənkənar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seзkiləri kecirilir. Bu halda Azərbaycan Respublikasının yeni Prezidenti seзilənədək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin sədri icra edir.

II. Bu muddət ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin sədri iste`fa verdikdə, səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Baş naziri icra edir.

III. Bu maddənin ikinci hissəsində gostərilən səbəblərə gorə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin icra etməsi mьmkьn olmadıqda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin başqa vəzifəli şəxs tərəfindən icrası haqqında qərar qəbul edir.

Maddə 106. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin toxunulmazlığı

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti toxunulmazlıq hьququna malikdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin şərəf və ləyaqəti qanunla qorunur.

Maddə 107. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması

I. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbusu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ağır cinayət torətdikdə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təşəbbusu ilə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin 30 gun muddətində verilən rə`yi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli surulə bilər.

II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının 95 səs зoxluğu ilə qəbul olunmuş qərar əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən kənarlaşdırıla bilər. Bu qərarı Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin sədri imzalayır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi həmin qərarın imzalanmasına bir həftə ərzində tərəfdar зıxmazsa, qərar quvvəyə minmir.

III. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə muraciət etdiyi gundən başlayaraq 2 ay ərzində qəbul olunmalıdır. Bu mьddətdə gostərilən qərar qəbul edilməsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə qarşı irəli surulmuş ittiham rədd edilmiş sayılır.

Maddə 108. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tə`minatı

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və onun ailəsi dovlət hesabına tə`min edilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və onun ailəsinin təhlukəsizliyini xususi muhafizə xidmətləri tə`min edir.

Maddə 109. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti:

1. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seckiləri tə`yin edir;

2. Azərbaycan Respublikasının dцvlət budcəsini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə təqdim edir;

3. dovlət iqtisadi və sosial proqramlarını təsdiq edir;

4. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifəyə tə`yin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifədən azad edir;

5. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvlərini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir; zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik edir;

6. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fası haqqında qərar qəbul edir;

7. Azərbaycan Respublikasının dцvlət budcəsində icra hakimiyyəti ucun nəzərdə tutulmuş xərclər cərcivəsində mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları yaradır;

8. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin və Naxзıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarını ləğv edir;

9. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin vəzifəyə tə`yin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimatlar verir; Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərini vəzifəyə tə`yin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir;

10. Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Hey`əti uzvlərinin vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir;

11. Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir;

12. Azərbaycan Respublikası Silahlı Qьvvələrinin ali komanda hey`ətini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir;

13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin icra aparatını təşkil edir və onun rəhbərini tə`yin edir;

14. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətli numayəndələrini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir;

15. Azərbaycan Respublikasının xarici цlkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik numayəndəliklərinin tə`sis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir, Azərbaycan Respublikasının xarici цlkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik numayəndələrini tə`yin edir və geri зağırır;

16. xarici dovlətlərin diplomatik numayəndələrinin e`timadnamə və ovdətnamələrini qəbul edir;

17. hokumətlərarası beynəlxalq muqavilələr bağlayır, dцvlətlərarası beynəlxalq muqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq ьзьn Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edir; təsdiqnamələri imzalayır;

18. referendum tə`yin edir;

19. qanunları imzalayır və dərc edir;

20. vətəndaşlıq məsələlərini həll edir;

21. siyasi sığınacaq verilməsi məsələlərini həll edir;

22. əfv edir;

23. dovlət təltifləri ilə təltif edir;

24. ali hərbi və ali xususi rutbələr verir;

25. umumi və qismən səfərbərlik e`lan edir, habelə səfərbərlik uzrə зağırılanları tərxis edir;

26. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının mьddətli hərbi xidmətə зağırılması və muddətli hərbi xidmətdə olan hərbi qulluqзuların ehtiyata buraxılması barədə qərarlar qəbul edir;

27. Azərbaycan Respublikasının Təhlukəsizlik Şurasını yaradır;

28. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qьvvələrinin tə`yinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir;

29. fovqəl`adə və hərbi vəziyyət e`lan edir;

30. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə muharibə e`lan edir və sьlh bağlayır;

31. Azərbaycan Respublikası dцvlət budcəsində bu məqsədlər ucun nəzərdə tutulmuş xərclər cərcivəsində xususi muhafizə xidmətləri yaradır;

32. Bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin və məhkəmə orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilməyən digər məsələləri icra qaydasında həll edir.

Maddə 110. Qanunların imzalanması

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti qanunları ona təqdim olunmuş gundən başlayaraq 56 gun ərzində imzalayır. Qanun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin e`tirazını doğurursa, o, qanunu imzalamayıb цz e`tirazları ilə birlikdə gostərilən muddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə qaytara bilər.

II. Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmazsa, quvvəyə minmir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 səs зoxluğu ilə qəbul edilən qanunları 95 səs зoxluğu ilə, 63 səs зoxluğu ilə qəbul edilən qanunları isə 83 səs зoxluğu ilə yenidən qəbul edərsə, belə qanunlar təkrar səsvermədən sonra quvvəyə minir.

Maddə 111. Hərbi vəziyyət e`lan edilməsi

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası ərazisinin muəyyən hissəsi faktik işğal olunduqda, xarici dцvlət və ya dovlətlər Azərbaycan Respublikasına mьharibə e`lan etdikdə, Azərbaycan Respublikasına qarşı real silahlı hьcum təhlukəsi yarandıqda, Azərbaycan Respublikasının ərazisi blokadaya alındıqda, habelə belə blokada ucun real təhlukə olduqda Azərbaycan Respublikasının bьtьn ərazisində və ya ayrı-ayrı yerlərində hərbi vəziyyət e`lan edir və bu barədə fərmanı 24 saat mьddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir.

Maddə 112. Fovqəl`adə vəziyyət tətbiq edilməsi

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootiyalar, boyuk ekoloci və başqa qəzalar baş verdikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazi bьtцvlьyьnьn pozulmasına, dцvlətə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə yonəldilən hərəkətlər edildikdə, zorakılıqla mьşayiət olunan kutləvi iğtişaşlar yarandıqda, vətəndaşların həyatı və təhlukəsizliyi, yaxud dovlət tə`sisatlarının normal fəaliyyəti ucun qorxu torədən digər munaqişələr meydana gəldikdə Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı yerlərində fovqəl`adə vəziyyət tətbiq edir və bu barədə qəbul etdiyi fərmanı 24 saat mьddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir.

Maddə 113. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları

I. Umumi qaydalar muəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti fərmanlar, başqa məsələlər barəsində isə sərəncamlar qəbul edir.

II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir.

Maddə 114. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin statusu

I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti icra səlahiyyətlərinin həyata kecirilməsinin təşkili məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetini yaradır.

II. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yuxarı icra orqanıdır.

III. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə tabedir və onun qarşısında cavabdehdir.

IV. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iş qaydasını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti mьəyyənləşdirir.

Maddə 115. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibi

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibinə Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun mьavinləri, nazirlər və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri daxildirlər.

Maddə 116. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fası

Yeni secilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsini tutduğu və səlahiyyətlərini icra etməyə başladığı gьn Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə iste`fa verir.

Maddə 117. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclasları

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına, bir qayda olaraq, Azərbaycan Respublikasının Baş naziri sədrlik edir.

Maddə 118. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin tə`yin edilməsi qaydası

I. Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tə`yin edir.

II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında təklifi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti onun цz vəzifələrinin icrasına başladığı gьndən bir ay və ya Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fa verdiyi gundən iki həftə muddətindən gec olmayaraq Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə təqdim edir.

III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında qərarı həmin namizədliyin təqdim edildiyi gundən bir həftədən gec olmayaraq qəbul edir. Gostərilən qayda pozularsa və ya Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdim etdiyi namizədlərin Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə tə`yin olunmasına ьз dəfə razılıq verilməzsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı olmadan tə`yin edə bilər.

Maddə 119. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin səlahiyyətləri

Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti:

· Azərbaycan Respublikası dцvlət budcəsinin layihəsini hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edir;

· Azərbaycan Respublikası dцvlət budcəsinin icrasını tə`min edir;

· maliyyə-kredit və pul siyasətinin həyata kecirilməsini tə`min edir;

· dovlət iqtisadi proqramlarının həyata kecirilməsini tə`min edir;

· dovlət sosial tə`minat proqramlarının həyata kecirilməsini tə`min edir;

· nazirliklərə və digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarına rəhbərlik edir, onların aktlarını ləğv edir;

· Azərbaycan Respublikası Prezidentinin onun səlahiyyətlərinə aid etdiyi digər məsələləri həll edir.

Maddə 120. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin aktları

I. Umumi qaydalar muəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərarlar, başqa məsələlər uzrə sərəncamlar qəbul edir.

II. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir.

Maddə 121. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvluyunə namizədlərə dair tələblər

I. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə yaşı 30-dan aşağı olmayan, seзkilərdə iştirak etmək huququna malik, ali təhsilli, başqa dovlət qarşısında цhdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı tə`yin edilir.

II. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin mьavini, nazir, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının rəhbəri vəzifəsinə yaşı 25-dən aşağı olmayan, seзkilərdə iştirak etmək huququna malik, ali təhsilli, başqa dovlət qarşısında цhdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşı tə`yin edilir.

Maddə 122. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvlərinə aid tələblər

Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun mьavinləri, nazirlər, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri hec bir başqa seckili və ya tə`yinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa heз bir sahibkarlıq, kommersiya və digər odənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətinə gorə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər.

Maddə 123. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığı

I. Səlahiyyət muddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin şəxsiyyəti toxunulmazdır.

II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanma hallarından başqa tutula bilməz, cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilə bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa mə`ruz qala bilməz, şəxsi muayinə edilə bilməz.

III. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda onu tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir.

IV. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən xitam verilə bilər.

Maddə 124. Yerlərdə icra hakimiyyəti

I. Yerlərdə icra hakimiyyətini yerli icra hakimiyyətlərinin başзıları həyata kecirirlər.

II. İcra hakimiyyəti başзılarını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir.

III. Yerli icra hakimiyyətlərinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti mьəyyən edir.

7-ci fəsil. Məhkəmə hakimiyyəti

Maddə 125. Məhkəmə hakimiyyətinin həyata kecirilməsi

I. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət muhakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata kecirirlər.

II. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının ьmumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata kecirirlər.

III. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mulki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələrlə həyata kecirilir.

IV. Konstitusiya icraatı istisna olmaqla, ədalət muhakiməsinin həyata kecirilməsində Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu və mudafiə tərəfi iştirak edir.

V. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla mьəyyən olunur.

VI. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə muəyyən olunmamış hьquqi ьsulların tətbiq edilməsi və fovqəl`adə məhkəmələrin yaradılması qadağandır.

Maddə 126. Hakimliyə namizədlərə aid tələblər

I. Yaşı 30-dan aşağı olmayan, seзkilərdə iştirak etmək huququna malik olan, ali huquq təhsilli və hьquqşьnas ixtisası ьzrə 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan Respublikası vətəndaşları hakim ola bilərlər.

II. Hakimlər hec bir başqa seckili və tə`yinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa heз bir sahibkarlıq, kommersiya və digər odənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilməz və siyasi partiyalara uzv ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətinə gorə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər.

Maddə 127. Hakimlərin mustəqilliyi, ədalət muhakiməsinin həyata kecirilməsinin əsas prinsipləri və şərtləri

I. Hakimlər mustəqildir, yalnız Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına tabedirlər və səlahiyyətləri muddətində dəyişilməzdirlər.

II. Hakimlər işlərə qərəzsiz, ədalətlə, tərəflərin huquq bərabərliyinə, faktlara əsasən və qanuna mьvafiq baxırlar.

III. Hər hansı bir şəxs tərəfindən və hər hansı bir səbəbdən bilavasitə, yaxud dolayı yolla məhkəmə icraatına məhdudiyyət qoyulması, qanuna zidd tə`sir, hədə və mudaxilə edilməsi yolverilməzdir.

IV. Ədalət muhakiməsi vətəndaşların qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyi əsasında həyata kecirilir.

V. Butun məhkəmələrdə işlərin icraatı aзıq aparılır.

İşə qapalı iclasda baxılmasına yalnız o halda icazə verilir ki, məhkəmə aзıq icraatın dцvlət, peşə və kommersiya sirrinin aзılmasına səbəb olacağını gьman edir, ya da vətəndaşların şəxsi və ya ailə həyatının məxfiliyini qorumaq zərurətinin mцvcudluğunu mьəyyən edir.

VI. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, cinayət işlərinin qiyabi məhkəmə icraatına yol verilmir.

VII. Məhkəmə icraatı зəkişmə prinsipi əsasında həyata kecirilir.

VIII. Məhkəmə icraatının istənilən mərhələsində hər kəsin mudafiə huququ tə`min olunur.

IX. Ədalət muhakiməsi təqsirsizlik prezumpsiyasına əsaslanır.

X. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə icraatı Azərbaycan Respublikasının dцvlət dilində və ya muvafiq yerin əhalisinin coxluq təşkil edən hissəsinin dilində aparılır. İşin iştirakзısı olub məhkəmə icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxslərin işin materialları ilə tam tanış olmaq, məhkəmədə tərcuməci vasitəsi ilə iştirak etmək və məhkəmədə ana dilində зıxış etmək huququ tə`min edilir.

Maddə 128. Hakimlərin toxunulmazlığı

I. Hakimlər toxunulmazdırlar.

II. Hakim cinayət məs`uliyyətinə yalnız qanunda nəzərdə tutulan qaydada cəlb oluna bilər.

III. Hakimlərin səlahiyyətlərinə yalnız qanunda nəzərdə tutulmuş əsaslara və qaydalara muvafiq surətdə xitam verilə bilər.

IV. Hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbusunu hakimlər cinayət torətdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin rə`yi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli surə bilər. Muvafiq rə`yi Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sorğusundan sonra 30 gьn mьddətində təqdim etməlidir.

V. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 83 səs зoxluğu ilə qəbul edilir; başqa hakimlərin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 63 səs зoxluğu ilə qəbul edilir.

Maddə 129. Məhkəmə qərarları və onların icrası

Məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dovlətin adından зıxarılır və onların icrası məcburidir.

Maddə 130. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi

I. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir.

II. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir.

III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında aşağıdakı məsələləri həll edir:

1. Azərbaycan Respublikası qanunlarının, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hьquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu;

2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hьquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu;

3. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hьquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına uyğunluğu;

4. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu;

5. bələdiyyə aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikası qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxзıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Naxзıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) uyğunluğu;

6. Azərbaycan Respublikasının qьvvəyə minməmiş dovlətlərarası mьqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Azərbaycan Respublikasının hцkumətlərarası mьqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu;

7. siyasi partiyaların və digər ictimai birliklərin ləğv edilməsi;

8. Naxзıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının, qanunlarının, Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qərarlarının və Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Naxзıvan Muxtar Respublikası qanunlarının, Naxзıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; Naxзıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına uyğunluğu;

9. qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyətlər bolgusu ilə bağlı mьbahisələr.

IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və qanunlarını şərh edir.

V. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri də həyata kecirir.

VI. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi oz səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərə dair qərarlar qəbul edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı Azərbaycan Respublikası ərazisində məcburi quvvəyə malikdir.

VII. Qanunlar və digər aktlar, yaxud onların ayrı-ayrı mьddəaları, Azərbaycan Respublikasının hцkumətlərarası mьqavilələri Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında mьəyyən edilmiş muddətdə quvvədən duşur; Azərbaycan Respublikasının dцvlətlərarası mьqavilələri quvvəyə minmir.

Maddə 131. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi

I. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi umumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid edilən mulki, cinayət və digər işlər uzrə ali məhkəmə orqanıdır; o, qanunla mьəyyən edilmiş prosessual qaydalarda umumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin işinə nəzarəti həyata kecirir; məhkəmələrin praktikasına aid məsələlər uzrə izahatlar verir.

II. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir.

Maddə 132. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi

I. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi iqtisadi mubahisələrə baxılması ьzrə yuxarı məhkəmə orqanıdır; o, qanunla mьəyyən edilmiş qaydada mьvafiq ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin işinə nəzarəti həyata kecirir.

II. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir.

Maddə 133. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu

I. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada qanunların eyni cьr və durust icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işləri başlayır və istintaq aparır; məhkəmədə dovlət ittihamını mьdafiə edir; məhkəmədə iddia qaldırır; məhkəmə qərarlarından protest verir.

II. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorların Azərbaycan Respublikası Baş prokuroruna tabeliyinə əsaslanan vahid mərkəzləşdirilmiş orqandır.

III. Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir.

IV. Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun mьavinlərini, respublika ixtisaslaşdırılmış prokurorluqlara rəhbərlik edən prokurorları, Naxзıvan Muxtar Respublikasının Prokurorunu Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir.

V. Ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir.

8-ci fəsil. Naxзıvan Muxtar Respublikası

Maddə 134. Naxзıvan Muxtar Respublikasının statusu

I. Naxзıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının tərkibində muxtar dovlətdir.

II. Naxзıvan Muxtar Respublikasının statusu bu Konstitusiya ilə muəyyən edilir.

III. Naxзıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsidir.

IV. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları Naxзıvan Muxtar Respublikasının ərazisində məcburidir.

V. Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qəbul etdiyi Naxзıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası və qanunları mьvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına; Naxзıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərarlar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır.

Maddə 135. Naxзıvan Muxtar Respublikasında hakimiyyətlərin bolunməsi

I. Naxзıvan Muxtar Respublikasının qanunvericilik hakimiyyətini Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi, icra hakimiyyətini Naxзıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti, məhkəmə hakimiyyətini Naxзıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri həyata kecirir.

II. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxзıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxзıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunları ilə onların səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində mustəqildir.

Maddə 136. Naxзıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi

Naxзıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədridir.

Maddə 137. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi

I. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 45 uzvdən ibarətdir.

II. Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin səlahiyyət muddəti 5 ildir.

III. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədrini və onun muavinlərini secir, daimi və digər komissiyalar təşkil edir.

Maddə 138. Naxзıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin muəyyən etdiyi umumi qaydalar

I. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi aşağıdakılara dair ьmumi qaydalar mьəyyən edir:

1. Naxзıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə seckilər;

2. vergilər;

3. Naxзıvan Muxtar Respublikası iqtisadiyyatının inkişafı istiqamətləri;

4. sosial tə`minat;

5. ətraf mьhitin qorunması;

6. turizm;

7. səhiyyə, elm, mədəniyyət.